Yükseköğretim Kurumlarında Gerçekleştirilen ve Kamu Destekli Projelerde Ortaya Çıkan Buluşlar

Teknolojinin gelişmesi ile birlikte maddi sermayenin yanında fikri ve sınai mülkiyet hakları da sermaye olarak yer alabilmektedir1. Bu husus, Türk Ticaret Kanunu’nun 127. ve 342. maddelerinde açıkça düzenlenmektedir. Teknolojideki hızı takip etmekten geri kalan işletmelerin faaliyetlerinin devamı zorlaşmaktadır. Sanayi açısından bakıldığında da sınai ürün4 olan buluşa gereken önemi vermeyen işletmelerin piyasanın gerisinde kaldığı görülmektedir.

Özellikle gelişmekte olan ülkelerde yaratma, yenileme ve teknolojinin transferi için buluşa hukuki koruma sağlanması gerekmektedir. Tekniğin bilinen durumunu aşan, dünyada yeni ve sanayiye uygulanabilir olan buluşlar, patent adı verilen hak sahipliği belgesi ile belli bir süreyle sınırlı olmak üzere hukuken korunabilmektedir. Bir başka deyişle buluş, sahibine buluşu açıklaması karşılığında belirli bir süre ile sınırlı olmak üzere inhisari hak sağlamaktadır. Sağladığı inhisari hak sebebiyle buluş sahipliği ve patent hakkı büyük önemi haizdir.

Ülkeler, fikri ve sınai mülkiyete ilişkin mevzuat ile sermayeyi fikri ve sınai ürün yaratmaya yönlendirmeyi ve ortaya çıkan ürünleri korumayı amaçlamaktadırlar9. Ayrıca işletmeler açısından işveren ile çalışan arasında menfaat dengesinin korunması da amaçlanmaktadır.

Ülkemizde Sınai Mülkiyet Kanunu, marka, coğrafi işaret, tasarım, patent, faydalı model ile geleneksel ürün adlarına ilişkin başvuruları, tescil ve tescil sonrası işlemleri ve bu hakların ihlaline dair hukuki ve cezai yaptırımları düzenlemektedir. SMK’nın ‘Patent ve Faydalı Model’ başlıklı dördüncü kitabında patent ve faydalı modellere ilişkin temel düzenlemelerin yanında 113. maddeden itibaren çalışan buluşlarına ilişkin düzenlemeler yer almaktadır. Çalışmamızın konusunu oluşturan yükseköğretim kurumlarında gerçekleştirilen buluşlar ile kamu destekli projelerde ortaya çıkan buluşlar ise, SMK’nın çalışan buluşlarının düzenlendiği beşinci kısmında sırasıyla md. 121 ve 122’de düzenlenmektedir. Çalışmamızla ilgili bir diğer düzenleme ise, Çalışan Buluşlarına, Yükseköğretim Kurumlarında Gerçekleştirilen Buluşlara ve Kamu Destekli Projelerde Ortaya Çıkan Buluşlara Dair Yönetmelik’tir.