Adil Yargılanma Hakkı _{Anayasa Mahkemesinin Bireysel Başvuru Kararları Çerçevesinde}

Bireylerin hayatta var olması ile birtakım ihtiyaçları ve eylemleri doğası gereği işlevsellik kazandığından insan hakları gün yüzüne çıkmıştır. Dolayısıyla bireylerin bir arada yaşama arzusu gereğince, topluluklardan devletlere doğru oluşan yapısal birliktelikler ile insan hakkı hukuk kuralları doğrultusunda gelişim sürecine girerek günümüze kadar gelmiştir.

Adil yargılanma hakkı ise insan hakları nezdinde düzenlenmiş olan haklardan en mühim olanıdır. Ülkemizde AYM nezdinde bireyler ve tüzel kişilerce pek çok bireysel başvuru yapılmıştır. Nitekim AYM’nin web sitesinde yayımlandığı üzere; 23/09/2012 tarihi ile 31/03/2022 tarihleri arasında toplam 392.758 adet bireysel başvuru yapılırken bunlardan 311.097 adet başvuru nihai olarak sonuçlandırılmıştır. Sonuçlandırılmış olan bireysel başvurularda toplam 28.710 adet ihlal kararı verilirken söz konusu ihlal kararlarından oransal olarak yaklaşık %70.8’ine karşılık gelen 20.318 adet ihlal kararı “adil yargılanma hakkı” ihlaline yönelik kararlardır.1 Oranlar üzerinden de görüleceği üzere Anayasa Mahkemesi nezdinde yapılan bireysel başvurular yönünden iş yükünün büyük bir çoğunluğunu “adil yargılanma hakkı”na ilişkin talepler oluşturmaktadır. Bu sebeple adil yargılanma hakkı tez çalışmasının temelini oluşturmaktadır.

Çalışma iki bölümden meydana gelmektedir. Çalışmanın ilk bölümünde öncelikle adalet, yargılama ve hak kavramları incelenmiş olup ardından hakkın hukuksal temelleri ile T.C Anayasaları üzerinde incelemeler yapılmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde, hakkın korunması kapsamında var olan bireysel başvuru sistemi incelenmiştir. Ardından adil yargılanma hakkının esasları ve unsurları ve temsili olarak seçtiğimiz bireysel başvuru kararları incelenerek çalışmanın ikinci bölümü tamamlanmıştır. Tez çalışmasının sonuç kısmında hakkın korunması için yalnızca hukuki ve anayasal düzenlemeler ile tanınmış olan güvencelerin yeterli olmayacağı, bireylerin hak konusunda eğitimi ve bilinçlendirilmesi, yargı görevlileri açısından meslek içi eğitim ve yüksek yargı mensuplarının tecrübe paylaşımı gibi hususlara dikkat çekilmiştir. Dolayısıyla tezin amacı yüksek mahkeme içtihatları incelenerek hakkın korunması kapsamında çıkarımlar elde etmektir.